Akupunktur

Akupunktur latince “Acus-Puncture” (iğne ile delmek, iğnelemek) kelimelerinin dilimize uyarlanmış halidir. Uzak doğuda 5000 yıllık deneyimin sonucu olarak ortaya çıkan Akupunktur uygulaması, evrensel değişiklik ve denge konusunda ilk çağ felsefesi kuramına dayanır.

Geleneksel Çin tıbbı temelini, evrenin astronomik kurallarından alır. ‘Büyük evrende’ milyarlarca yıl boyunca, kozmik felaketler olmaksızın, normal gidiş için bir denge şarttır. ‘Küçük evren olarak anılan, insan için de, fiziksel ve ruhsal sağlığın korunmasında, aynı şekilde enerji dengesi sağlanmalıdır. Bu enerji dengesinin korunması veya yeniden kurulması, geleneksel Çin tıbbının amaç kabul ettiği görevdir. Zamanla, Uzakdoğu felsefeleri olan Yin-Yang, beş Element gibi teorilerin, modern batı tıp felsefesiyle birleşmesiyle akupunktur açısından çok önemli ve değerli bilgiler ortaya çıkarılmış ve günümüze aktarılmıstır.

Ülkemizde, 17 Eylül 2002 tarih ve 24879 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Akupunktur Yönetmeliği ile akupunktur tedavi yönteminin uygulanmasına ait detaylar belirtilmiştir. Yönetmeliğin temel ilkelerinden birisi de; akupunktur uygulama sertifikası olmayan kisilerin doktor olsa dahi, uygulama yetkisi olmadığı, tedavinin sadece bu belgelere sahip tıp doktorları tarafından yapılmasının öngörülmesidir (ayrıca sadece kendi alanları ile sınırlı kalmak kaydıyla diş hekimlerinin de uygulama imkanları bulunmaktadır).

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), akupunktur tedavi yöntemini bilimsel olarak kabul etmiş ve çeşitli hastalıkların tedavilerinde uygulanabileceğini onaylamıştır.

Eski Çinliler ortaya çıkan hastalıklara, iyilik halinin yani, dengenin bozulması anlamında bakarlardı. Çin felsefesine göre dünyada mevcut olan her obje YİN ve YANG adı verilen birbirleri ile çarpışan veya birbirlerine destek olan iki zıt gücün etkileşimine bağlıdır. Bu iki farklı kavram, şartlara göre, ters etki ile birbirini tüketerek, dayanışma ile birbirini destekleyerek bazen de aralarında geçiş yaparak denge sağlarlar. Böylece evrendeki ve onun ayrılmaz bir parçası olan insandaki denge oluşturulur. Bu kavramlardan herhangi birisinin artması veya azalması, çeşitli belirti ve hastalıkların ortaya çıkışını tetikler. Bu güçlerden biri Yin adı altındaki Toprak, negatiflik, siyah, karanlık, pasif, ağır hareketli, soğuk, soluk, nemli; içe hareket, yetmezlik, dejenerasyon niteliklerini, diğeri ise Yang adı altında Hava, pozitiflik, beyaz, aydınlık, aktif, hızlı hareketli, Sıcak, parlak, ateşli ve dışa hareket, aşırılık, infeksiyon gibi nitelikleri taşıyan enerjiyi temsil etmektedir. Hastalık anında Yin ve Yang’daki enerjide değişim söz konusudur. Birisi artarken diğeri azalır. Yang’ın zayıflaması Yin’in fazla görülmesine sebep olur. Diğer taraftan Yin’in zayıflaması Yang’ın fazla görülmesine neden olur. Bu denge bozukluğu hastalıkla sonuçlanır. Eksik veya fazla olan kavramlar dengelenerek tedavi sağlanır.

Bir başka teori, beş element teorisi olup dünyanın yapısını oluşturan temel Maddelerin Su, Ağaç, ateş, toprak, metal olduğunu ileri sürer. Beş element arasındaki dayanışma ve kontrol denge (sağlıklılık) durumunu belirler. Elementler birbirlerini etkilerler. Bu etkileme diğer elementi a- oluşturma(yaratma), b-kontrol etme, c-destekleme d-zayıflatma (baskılama), şeklinde olabilir. Oluşturma ve kontrol etme normal durumlarda birbiri ile ilişkili olarak yürür. Hastalık durumlarında aşırı baskılama ve ters yönde baskılama gözlenir. İnsan vücudu ve evrendeki her şey bu beş elemente göre sınıflandırılır Doğa olayları, mevsimler ve coğrafik konumlar, insanların aktivitelerini büyük ölçüde etkiler. Teori insanların sağlık ve hastalık durumlarını, bu çevresel faktörlerle ilişkilendirilir. Buna göre hayat enerjisi dolaşımı 3 döngü ile gerçekleşir.

1. Döngü: Dolaşım Saat yönünde elementten elemente olur. Bu döngüde her element sonraki elementi oluşturur ve gelişimine destek olur. Güçlendirme ve üretkenlik söz konusudur. Döngü Su ile başlar, su ağacı besler ve büyütür, ağaçtan tahta oluşur, tahtanın oluşumunu destekler, Ağaç olarak çeşitli yönlere dağılır, içinden ateş çıkar, ateşin külleri toprağa döner, Toprak zamanla madenleşir, metal toprağı delerek su çıkmasına sebep olur. Döngü bu şekilde devam eder. Bu döngüde bütün elementler birbiri ile Pozitif ilişkidedir. Üreten ana (tahta), üretilen oğul (ateş) olarak kavramlaştırılır ve buna Anne-Oğul ilişkisi denir.

2. Döngü: Bu döngüde de dolaşım saat yönündedir. Bu döngüde her element kendisinden sonra geleni atlayıp, bir sonraki elementin etkisini kontrol eder. etkisi zayıf ise onu destekler. Ancak hastalık durumlarında engelleme, baskılama mevcuttur. Su ateşi söndürür. Ateş metali eritir. Metal ağacı keser. Ağaç kökleriyle toprağı ele geçirir. Baskılamada bir element atlanarak saat yelkovanı yönünde dönüş yapılır. Üçüncü element birinci element tarafından kontrol edilir. Üçüncü elementin aşırı bir üretimi varsa bu birinci element tarafından engellenir. Su ateşi baskı ve kontrol altında tutar, toprak da Suyu tutar.

3. Döngü: Dolaşım saat yönü tersine olup, sıralaması ikinci döngüde olduğu gibidir. Bir element atlanır. Hastalık durumuna göre etkisi zayıflayarak gider. Su toprağı, metal ateşi, toprak ağacı beslemez.

Beş element arasında herhangi birisinin aşırılık veya yetmezlik durumunda (hastalık durumunda) 2. ve 3. döngü ortaya çıkar.

MERİDYENLER

Geleneksel Çin Tıbbına göre Hayat Enerjisi Qi, vucudun içinde belli kanallar (meridyenler) içinde akar. Akımın engellenmesi vücutta dengesizliğe yol açarak hastalık belirtilerini oluşturur. Bu kanallar (meridyenler) 12 çift olup vucudun sağında ve solunda simetrik olarak bulunur. Ayrıca 8 ekstra meridyen mevcuttur. Meridyenler vücud içinde organlarla, vucud yüzeyinde ise akupunktur noktalarının bulunduğu yerlerde birbirleri ile bağlantı halindedir. Kanallar vucudun 3 bölümüne dağılır. 1-Kol ve bacaklar 2- gövde 3-baş, yüz ve ense. Geleneksel Çin tıbbına göre kanalların (meridyenlerin) tıkanması halinde ortaya çıkan hastalık belirtilerinde, akupunktur uygulamaları, vücudun savunma mekanizmalarını uyararak hastalığın doğal yöntemle tedavi olmasını gerçekleştirmektedir.

AKUPUNKTUR UYGULAMA ÇEŞİTLERİ

Akupunktur noktalarının uyarılması iğne, Elektrik akımı, ısı, Lazer ile sağlanır. Uygulamalarda en yaygın olarak kullanılan yöntem iğne yerleştirilmesidir. Tedavinin esası ise, hastalık tanısına göre, Qi’ye (enerji’ye) ulaştıktan sonra noktanın güçlendirilmesi veya zayıflatılmasıdır. Klasik akupunkturda (iğne akupunktur), akupunktur iğnesi, cilde batırılarak 20 Dakika bırakılır veya el ile saat yönüne döndürülür.

Akupunktur noktalarının elektriksel stimulasyonu, Elektroakupunktur (EA) olarak adlandırılır. Avantajları, daha az ağrılı olması, el ile sağlanan manevraların yerine elektrik akımı verilerek hekimin daha az zamanını alması ve tedavinin standartizasyonunun kolaylaştırmasıdır. (akımın sabit olması nedeniyle) EA, akupunktur analjezisinde yaygın olarak kullanılır. Elektroakupunktur esnasında Qi hissi, uyuşma ve sızlama olarak algılanır. Kalp pili kullanan hastalara, epileptik hastalara, hamilelerde ve endişeli hastalarla vucudunda metalik cihaz taşıyan kişilerde uygulanmamalıdır.

Moksa tekniği: (Isı uygulaması) Akupunktur tedavisinin etkisinin artırılması için noktaların üzerinde moksa adı verilen Bitkinin yakılarak noktanın ısıtılmasıdır. Moksa uygulaması da akupunktur gibi eski bir yöntemdir. Direk veya dolaylı yol ile uygulanır. Direk uygulamada yakılan moksa deri üzerine konularak akupunktur noktası doğrudan uyarılır. veya yakılan moksa deriye dokundurmadan ısı verecek kadar yaklaştırılıp uzaklaştırılırak nokta uyarılır. Dolaylı uygulamada hastaya yerleştirilen iğnenin, ucuna moksa yakılarak tutturulur. İğne aracılığı ile noktaya ısı gönderilir

Moksa uygulaması; saçlı bölgeye, yüze ana damarların çevresine açık yaralı bölgelere yapılamaz.

Bardak Çekme Uygulaması (Cubbing): Akupunktur noktalarını çevreleyen cilt bardak içine çektirilerek noktalar uyarılır. Vakum etkisi elde etmek amacı ile bardak içinde alkollu pamuk yakılarak ısı oluşturulur.

Lazer uygulaması: Akupunktur noktalarına uygulanan medikal Lazer, suni bir ışıktır. Uygulaması ağrısız olduğundan özellikle çocukların tedavisinde kullanım kolaylığı sağlar.

Medikal lazer uygulamasının herhangi bir yan etkisi yoktur. Ancak uygulamada hem hasta hem de doktor’un koyu renkli özel gözlüklerle gözlerini korumaları önerilir. Aynı şekilde uygulama odasında ayna gibi lazer ışığı yansıtacak parlak eşyalar bulunmamalıdır.

Ayrıca akupunktur vücuda veya bütün vücudu temsil ettiği düşünülen vücut bölümlerine uygulanmasına göre; Vücut Akupunkturu, Kulak Akupunkturu olarak adlandırılır. Örnek olarak Kulak Akupunkturunda; dış kulakta vücudun bütün organ ve bölümleri bir nokta ile temsil edilir. Bu noktalar birleştirildiğinde ana rahminde normal pozisyonda bulunan fötüs şekli elde edilir. Kulak akupunktur noktaları temsil ettkleri organizma bölümleri ile devamlı iletişim halindedir. Bu nedenle noktalara korrespondans noktaları da denir başka bir söyleyiş ile bu nokta, bağlı olduğu organın işlevsel durumunu dış aleme yansıtan aynadır. Organ normal çalıştığında kulak noktası saptanamaz, Çünkü enerji bakımından nötr durumdadır. Vücudun herhangi bir organında veya bölümünde bir hastalık varsa ilgili kulak akupunktur noktasında muayene sırasında reaksiyon ortaya çıkar.

AKUPUNKTUR ETKİ MEKANİZMASI

Akupunktur tedavisinde, kol ve bacaklar, gövde, baş, el ve ayaklar gibi vücudun çeşitli bölümleri kullanılır. İnsan vücudundaki belirli akupunktur noktalarına iğnelerle yapılan uyarılarla organizmanın hemen her yerine ulaşabilecek haberler iletilmektedir. Bu iletişim, akupunktur noktasını oluşturan cilt altındaki alıcı uçlardan, bölgesel uyarıların, sinirlere ve son olarak da beyine ulaşımı ile olur. Beyin bu uyaranları gerekli organlara gönderir, böylece, bozulmuş enerji dengesi düzelerek hastalık ortadan kaldırılmış olur. . Dengenin sağlanması şu görüşlerle açıklanır. Akupunktur noktalarının uyarılması, sinir sistemini uyararak kaslar, omurilik ve beyinde bazı kimyasal maddelerin salınımına neden olur. Bu kimyasallar vücudun kendi düzenleyici sistemini etkileyen, diğer kimyasal maddeler veya hormanların salınımını oluşturur. Böylece bozulan denge düzenlenir. Diğer görüş ise akupunktur iğnelerinin akupunktur noktalarına yaptığı uyarı ile bozulan enerji dengesi düzenlenir.

Akupunkturun etkileri

Ağrı kesici etki Sakinleştirici etki Homeostatik etki (düzenleyici etki) Bağışıklık sisitemini artırıcı etki Kas gücü kontrolünü iyileştirici etki Psikolojik etki  

Ağrı kesici etki: Akupunktur’un en çok bilinen ve kullanılan etkilerinin başında baş, bel ve romatizma ağrıları gibi ağrılardaki ağrı kesici etkisidir.

Sakinleştirici etki: Akupunktur tedavisi sırasında alınan EEG’lerde hastaların beyin dalgalarında değişimler tespit edilmiştir. Uykusuzluk, huzursuzluk, epilepsi, davranış bozuklukları gibi problemlerin tedavisinde akupunkturun bu etkisinden yararlanılmaktadır.

Homeostatik etki (Düzenleyici etki): Homeostasis; vucudu normal denge durumuna döndürmektir. Vücut homeostatisi, sempatik, parasempatik ve endokrin sistemlerin uyum içinde çalışması ile sağlanır. Ek olarak düzenleyici diğer homeostatik mekanizmalar vardır. Bunlar solunum, kan dolaşımı kan basıncı, idrar sekresyonu, terleme, ısı, kandaki iyon dengesidir. Bu mekanizmalar hastalıklarda bozulmaktadır. . Akupunktur uygulaması ile bozulmuş denge sağlanır.

Bağışıklık sistemini artırıcı etki: Akupunktur vücudun direncini arttıran antikor, gamaglobulinleri yükselterek bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.

Kas gücü ve kontrolünü iyileştirici etki: Çeşitli sebeplerle oluşan felçler, akupunktur tedavisi ile iyileşebilir.

Psikolojik Etki: Akupunkturun sakinletici ve rahatlatıcı etkisidir

Organik yani yapısal bir hastalık olmayan hastalarda akupunktur tedavi amaçlı kullanılır. Akupunktur bilinen batı tıbbının bir alternatifi olmayıp, onun bir tamamlayıcısı olarak düşünülmelidir.

Akupunktur Tedavisinin uygulama alanları (Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirtilmiştir):

1.      Sindirim sistemi Kardiya-özafagial spazm, hıçkırık, gastropitoz, akut, kronik gastrit, hiperasidite, peptik ülser, kolit, akut basiller dizanteri, kabızlık, ishal, aft, kolesistitde uygulanır. 

2.      kadın Hastalıkları Oligomenore, dismenore, vajinal kaşıntı, frijidite, impotans, postmenapozal sendrom, ağrısız doğumda uygulanmaktadır.

3.      Kulak-burun-boğaz Sağırlık, kulak çınlaması, meniere sandromunda kullanılır.

4.      ağız hastalıkları Diş ve diş çekim ağrısı, gingivitde uygulanır.

5.      İskelet kas sistemi Artrit, sırt ağrısı, kas krampı, kasağrısı/güçsüzlüğü, boyun ağrısı, siyataljide uygulanmaktadır.

6.      Nörolojik hastalıklar Baş ağrısı, Migren, Trigeminal nevralji, Parkinson hastalığı, Periferik nöropati, Epilepsi tedavisinde kullanılmaktadır.

7.      Solunum sistemi hastalıkları Astma, bronşit, faranjit, sinüzit, rinit, kuru öksürük, ses kısıklığında kullanılır.

8.      İdrar yolları hastalıkları Renal kolik, sistit, enüresis nokturna tedavisinde kullanılır.

9.      Romatizmal hastalıklar Artroz, omuz kireçlenmesi, siyatik, romatoid artrit, tenisçi dirseği, kistik higroma, gonartrozda uygulanır.

10.  Deri hastalıkları

Psoriazis, vitiligo, alopesi, Zona, akne tedavisinde kullanılır.

11.  Ruhsal hastalıklar

Nevrasteni, sigara alışkanlığı, morfin alışkanlığı, kronik alkolizm, obesite, uykusuzluk, anksiyete tedavisinde kullanılır.

12.  Hormonal bozukluklar

Diyabet, guatr, infertilite, selülit tedavisi, cushing sendromunda kullanılır.

13.  Kalp damar hastalıkları

Akut miyokrd enfarktüsü(enfarktüs anında ağrıyı kesmek için), arteryoskleroz, Hipertansiyon, hipotansiyon, varis, hiperkolesterol tedavisinde yaralanılmaktadır.

14.  Diğer

Bağımlılık tedavisi, kan Basıncı kontrolü, kronik yorgunluk, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, stresin azaltılması

HAZIRLAYAN; Dr. A Nihal KADIOĞULLARI

KAYNAKLAREssentials of Chinese Acupuncture. First Edition. Beijing: Foreign Languages Press 1980 Stux Gagriel, Pomeranz Bruce. Basics of Acupuncture Second revised. Springer-Verlag 1991 Abut Fuat. Kulak Akupunkturu. İstanbul : Matbaa Teknisyenleri Basımevi1987 Bischko Johannes. Çeviren Abdülkadir Erengül. Akupunktur Skriptumu İstanbul: Nobel Tıp 1990 Sezen Ali. Modern Kulak Akupunkturu. Ankara: 2. Baskı. Başar ofset 1994 Çevik Cemal. . Medikal Akupunktur. Basım Promat A. Ş. 2001