Facebook
twitter
Google Plus
RSS
Bellek; Kısaca öğrenilenlerin depolanmasıdır. Bellek, öğrenilen bilgilerin ve yaşantıların değerlendirilmesi, işlenmesi, kodlanması ve zihinde depolanması ve gerektiğinde hatırlanması işlevidir.
Belleğin Özellikleri:
Bellek kapasitesi: Genel olarak edinilmiş davranışları çok olan türlerin daha geniş bellek kapasitesine sahip oldukları söylenebilir.
Bellek içeriği: İnsanın bellek deposuna aktarılmış yaşantıları, öğrendikleri, duydukları, düşünceleri, algıladıkları, anıları gibi somut ve soyut etkinlikleri bellek içeriğini oluşturur.
Bellek ve bilinç ilişkisi: Çağrışım yoluyla bellek deposundan bilince çağrılan içerikler bilinç alanına girerek zihinsel etkinlik gösterirler ve daha sonra bellek deposuna dönerler
Çağrışım: Yeni uyaranlarla bellek deposundaki içeriklerin bütünleştirilmesi, aralarında anlamlı bir bağ kurulmasıdır.
Anımsama (Hatırlama): Bellekte depolanmış içeriklerin bilinç alanına getirilerek yeniden yaşanmasıdır.
Unutma: Pekiştirme olmazsa zamanla depodaki bilgiler silinir.
Bellek transferi: İnsanlar için kültür ortak bellek olarak kabul edilir. Bu bellek, o toplumda kuşaktan kuşağa aktarılır.
Belleğin İşlevleri:
Saptama: Bireyin iç ve dış çevresinde olup bitenleri tanımasını ve öğrenmesini gösterir. Dikkat gerektirir.
Saklama: Alınan bilgilerin kodlanarak depolanmasıdır. İçerik ayrıntılardan başlanarak yavaş yavaş silinir.
Anımsama: İçeriklerin çağrışım yoluyla bilinç alanına getirilerek yeniden yaşanmasıdır.
Yerine yerleştirme: İçerikler yer ve zaman ilişkisine göre bir araya getirilerek bir bütün oluştururlar
Bellek Türleri:
Kısa süreli (yakın ) bellek: Öğrenilen bilgilerin çok kısa bir süre ancak birkaç Dakika tutulabildiği bellektir.
İntermittan(sekonder) Bellek: Oluşması için 30 dakika– 3 Saat gereklidir. Bilgi Dakikalar veya günler, haftalar içerisinde saklanır, ancak bilginin çağrılması zordur. Tekrarlama gerektirir.
Uzun süreli bellek: İçerikler dakikalardan daha uzun, hatta yıllarca bu bellekte tutulabilir.
Kısa Ve Uzun Süreli Bellek Arasındaki Farklar:
Kısa süreli bellekte görsel ve işitsel kodlama, uzun süreli bellekte anlamsal kodlama olur.
Kısa süreli belleğin depolama kapasitesi 7+2 birim iken uzun süreli belleğin kapasitesi çok daha fazladır.
Zaman geçmesi nedeniyle uzun süreli bellekten zihne geri getirme işlemi hata yapmaya eğilim gösterir
Bellek Bozuklukları:
Amnezi: Unutma
Anterograd (ileriye doğru) amnezi: Yaşanan olayın ardından gelenleri anımsayamamadır.
Retrograd (geriye doğru) amnezi: Yaşanan olayın öncesinde olanları anımsayamamadır.
Retro-anterograd amnezi: Olayın öncesini ve sonrasını hatırlayamamadır.
Hipermnezi: Aşırı hatırlama durumudur.
Paramnezi: Bellek çarpıtmalarıdır.
Boşluk doldurma (Konfobülasyon) : Bellekteki olayların bilinç dışı olarak doldurulmasıdır.
Deja vu: İlk kez görülen bir şeyi geçmişte görmüş yanılgısına düşmektir.
Jamais vu: Bireyin daha önce gördüğü şeyleri ilk kez gördüğü şeklinde yanılsamasıdır.
AMNEZİ
Amnezi; kalıcı, durağan ve yaygın bir sendromdur. Olası nedenleri arasında kafa travması, beyin enfeksiyonu, beyin kanamaları, kan şekeri düşüklükleri, beynin Oksijensiz kalması, tümör ve bazı metabolik hastalıklar gibi organik nedenler sayılmaktadır.
İleriye Yönelik Amnezi
Hafıza kaybı belirgin, ağır derecede ileriye yöneliktir. İleriye yönelik amnezide kişi, etrafında olup bitenleri anlayamamakta, örneğin yüzünü yıkayıp yıkamadığını dişini fırçalayıp fırçalamadığını hatırlayamamaktadır. Bu durumdaki kişi aynı sayfayı defalarca okuduğu ya da aynı kişiyle çok kısa aralıklarla üst üste defalarca karşılaştığı halde bunlara ilişkin bir “anı” oluşturamamaktadır. Öte yandan bu kişiler, bildikleri bir konuyla ilgili anlamlı konuşabilmekte, satranç, Kağıt oyunu gibi zihinsel beceri ve genel dünya bilgisi gerektiren konularda zorlanmamakta, bir konuyla ilgili mantıksal çıkarımda bulunma ya da fikir yürütmede aksama göstermemektedir.
İleriye yönelik amnezide kişinin amnezi durumunun ortaya çıkmasından önceki olaylara ilişkin anılarında genellikle bir kayıp söz konusu değildir.
Geriye Yönelik Amnezi
Bellek yitiminin geriye yönelik amnezi olarak tanımlanabilmesinin koşulu, kişinin kayıt ve saklama işlevleri sağlamken geçmiş yaşama ilişkin hiçbir anıyı getirememesidir. Kişi amnezi durumunu yaratan olayın hem öncesindeki (geriye yönelik amnezi) hem de sonrasındaki (ileriye yönelik amnezi) yaşamından hiçbir şey hatırlamıyorsa geriye yönelik amneziden söz edilebilir.
Korsakoff Amnezisi
Korsakoff amnezisi, uzun süreli Alkol kullanımı sonucu ortaya çıkan bir sendromdur. Uzun süreli alkol kullanımı, tiamin vitamini eksikliğine yol açmaktadır. Tiamin eksikliği ise beynin bazı bölgelerini (talamus ve hipotalamus) hasara uğratmaktadır. Nöropsikolojik açıdan Korsakoff amnezisi ani amnezilere göre ideal olmayan özellikler taşımaktadır. Korsakoff amnezisi yavaş geliştiği için hastanın başvurudan önceki bellek güçlükleri saptanamamaktadır. Bu durum, amneziden önceki (geriye yönelik amnezi) yaşantıları hatırlama ile amneziden sonraki (ileriye yönelik amnezi) yaşantıları hatırlama ayrımını güçleştirmektedir.
Geçici Global Amneziler
Saf geriye yönelik amnezi vakalarına rastlanmamakla birlikte bazı vakalar, getirme güçlüklerinin rol oynadığı amnezinin varlığını göstermektedir. Geçici global amneziler birkaç saat ile 24 saat içerisinde sonlanır. Bu sendromda daha önceden bilişsel açıdan normal olan hastanın aniden yakın zamana ilişkin olayları belleğinde tutamadığı ve kendi çevresine ilişkin sürekli aynı soruları tekrarladığı ve bazen de karıştırdığı görülür. Bu atak sırasında hastada hem ileriye hem de geriye dönelik hafıza kaybı olur. Düzelme oluşur ancak geriye dönük hafızada olaydan önceye ait kısa bir kalıcı boşluk meydana gelir. Geçici global amnezi durumlarına diğer örnekler, genellikle bir travma sonucu oluşan ve zamanla yerine gelen bellek yitimleridir. Örneğin düşme sonucu oluşan bir amnezi durumundan kurtulan kişilerde kazadan sonraki saatlere ilişkin anıların kaybolduğu ya da futbol oyuncularının oyun sırasındaki bir çarpışmanın hemen sonrasındaki olayları hatırlamadığı sık rapor edilen geriye yönelik bellek yitimleridir.
HAZIRLAYAN; Dr. Erdem GÜRKAŞ
