Akciğer Nakli

Akciğerin solunum fonksiyonunu ilerleyici olarak kısıtlayan; kalıtsal ve sonradan edinilen bir grup hastalığın kesin tedavisi, akciğer naklini gerektirir. Bunlar arasında kısa adı son yıllarda kamuoyunda sıkça rastlanan KOAH listenin başındadır. Hastalık her zaman kronik sigara alışkanlığı sonrası edinilir ve akciğer nakillerin %40’ının nedenidir. Diğerleri, daha ender görülen bazı meslek hastalıkları ve genetik hastalıklardır.

Ortak özellik, akciğerin basit anlamda kanı temizleme görevini yürüten kısmında hastalık yüzünden geri döndürülemeyecek düzeyde hasar oluşması veya etrafının hastalıkla sarılıp görevini yerine getirmesinin engellenmesidir. Bu nedenle akciğer işlevini yitirir ve temizlenemeyen kan diğer organlara zarar vermeye ve hastayı yatağa mahkûm etmeye başlar. Hastalığın son dönemlerinde akciğer;  göğüs kafesi içinde fonksiyon görmeyen bir kütleye dönüşür. Bu evrede hastaya, çok yoğun ilaç tedavileri ile bile yaşam şansı vermek çok zordur.

En ciddi yakınma, tahmin edileceği üzere nefes darlığıdır. Bu hastalıkların ileri evrelerinde akciğerleri, hastaya günlük ihtiyaçlarını (Tuvalet, banyo) bile tek başına karşılamaya izin vermez. Diğer yakınmalar, hastalığa göre değişebileceği gibi; aşırı kilo kaybı, kan tükürme, sık akciğer enfeksiyonu geçirme sık rastlanılan yakınmalardır. Ülkemizde akciğer nakli olasılığından haberdar olamayan veya bildiği halde herhangi bir nedenle bu şansı değerlendiremeyecek olan hasta sayısı, rahatlıkla binlerle ifade edilebilir. Çok yazık ki bu hastalar, yoğun bakımlarda günler, haftalar süren sancılı bir süreç sonrası veya kendi ve yakınlarının istekleri ile yataklarında acı içinde yaşamlarının sonlanmasını beklemektedir.

Bazı hastalıklara özel sınırlı sayıda seçenek dışında tedavinin genel prensibi, akciğerdeki geri dönüşümsüz yıkım sürecini olabildiğince durdurmak veya yavaşlatmak üzerinedir. Süreç içinde, beslenme durumu, psikososyal yeterliliği, sigara ve Alkolden uzak duruyor olmasını sağlamak, hasta seçim kriterleri arasındadır ve tedavinin de önemli bir parçasını oluşturur. Önce, olası alıcının seçilme ölçütlerine uygunluğu araştırılır ve sonuç olumlu ise organ nakil bekleme listesine alınır. İkinci adım, verici bulunduğunda vericiye özel ölçütlerle uygunluk aranmasıdır. Bununla ilgili de yeterli sayıda kriter standardize edilmiştir. Basitçe söylenirse; 60 yaş altında olmak, akciğer hastalığı öyküsünün bulunmaması, sigara kullanımının 20 paket.yılın altında olması, kan yoluyla bulaşan hepatit ve HIV virüsü taşıyıcılığı ve enfeksiyonun olmadığının kan testleri ile doğrulanması, göğüs ölçülerinin alıcı ile uyumlu olması ve akciğere özel bazı testler kullanılarak tümör, enfeksiyon gibi bir hastalık olasılığının ortadan kaldırılması vericide uyulması gereken kriterlerdir. Uygun alıcı ve verici hazır olduğunda cerrahi ekibin bir kısmı vericiden organı almaya giderken, bir kısmı da zaman kaybetmemek için alıcıyı operasyona alır ve gelecek organ için hazırlığı yapar. İlk ekip, bazı ilaç ve sıvılarla Canlı tutmaya çalışarak, akciğeri çıkarır ve hızlı bir şekilde operasyon odasına ulaştırır. Başarılı bir operasyondan sonra ise sürecin en kritik kısmı başlar. Bu, Ameliyat sonrası bakımdır ve yoğun bakım ünitesinde gerçekleşir. Aynı zamanda en ciddi sorunların başladığı dönemdir. Bu süreçte, farklı dal uzmanı hekimler arasındaki eşgüdüm önemlidir.

Nakil süreci, başından sonuna kadar multidisipliner bir yaklaşım gerektiriyor. Nakil ekibi, göğüs cerrahisi, göğüs hastalıkları, anesteziyoloji, enfeksiyon hastalıkları, kardiyoloji, psikiyatri klinikleri ve yine çok sayıda yardımcı Sağlık personelinden oluşuyor. Eşgüdümü zorlaştıran bu durum, organ nakil koordinatörleriyle önemli ölçüde düzenlenebiliyor ise de, tam bir eşgüdüm için tüm ekibin aynı kararlılıkla süreci takip etmesi gerekir.

Bir başka sorun, nakil öncesi ve sonrası kullanılan bazı ilaç ve organ koruyucu Sıvıların yüksek maliyetidir. Bu masrafın sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanabilmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ile sorun aşılacaktır.

HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Cemal Asım KUTLU