Bağımlılık,Maddeyi kullanma davranışının daha önceleri daha çok önem verilen diğer davranışlara göre öncelik kazandığı fizyolojik,davranışsal,bilişsel olaylar veya durumlar kümesidir.Bağımlılığın en tanımlayıcı niteliği,genellikle kuvvetli bazen çok kuvvetli olan madde kullanma isteğidir.Bağımlı olunan maddenin bir süre bırakılmasını veya alınamamasını takiben madde yeniden alınmaya başlandığında sendromun diğer özellikleri ortaya çıkar.kesin bağımlılık tanısı için aşağıdakilerden en az üçü bir yıl içinde ve herhangi bir zamanda birlikte saptanmış olmalı,veya halen var olmalıdır.1-Maddeyi almaya yönelik kuvvetli bir isteğin varlığı2-Başlama,bırakma veya sınırlama anlamında madde kullanma davranışlarının kontrolünde güçlük çekme3-Madde azaltıldığında veya kesildiğinde özgün belirtilerle kendini gösteren bir yoksunluk tablosunun ortaya çıkması veya yoksunluk tablosunun oluşmaması için ya da oluştuysa giderilmesi için aynı maddenin kullanılması4-Toleransın oluşması:Daha önceleri daha az dozla oluşan etkiler için artmış dozların gerekmesi5-Madde kullanımı yüzünden diğer bazı haz seçeneklerinin giderek ihmale uğraması,maddenin elde edilmesi,kullanılması veya etkisinden kurtulunması için daha fazla zaman harcanması.6-Madde kullanımının zararlı sonuçları konusunda açıkça kanıtların varlığına karşın madde kullanma davranışında ısrar.Bu durumun varlığından söz edebilmek için kişinin,zararın boyutunun ve tabiatının farkında olması gereklidir.Amerikan Psikiatri Birliğinin Mental bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı,IV.Sürümünde (Diagnostic and Statistical of Mental Disorders,DSM-IV) madde bağımlılığı:Bu sınıflandırmada madde bağımlılığı,madde ile bağlantılı önemli sorunlara karşın kişinin madde kullanımına devam ettiğini gösteren bilişsel,davranışsal ve fizyolojik belirtiler kümesi olarak tanımlanmaktadır.Tekrarlayan madde kullanımı : genellikle kompulsif(engellenmesi güç bir istekle süren) kullanıma ,toleransa ,ve madde alınmadığında özgün çekilme neden olmaktadır.Bu tasnifte bağımlılık,maddeyle bağlantılı bozukluklar arasında sayılmaktadır.Maddeler,aşağıda sayılan 11 sınıf içinde ele alınmaktadır:-Alkol –Amfetamin-Kafein-Kannabis(cannabis,esrar)-Kokain-Hallusinojenler-İnhalasyon yoluyla alınanlar(inhalants)-Nikotin-Opioidler-Fensiklidin(phencyclidine)-Sedatifler,hipnotikler,anksiyolitikler tasnifte bağımlılık tanısının kafein dışındaki maddeler için uygulanabilir olduğu belirtilmektedir.Bağımlılıkta kullanma davranışı,maddenin belirlediği bir kontrolün altında olduğundan bağımlıların madde kullanma davranışları benzer özelliktedir.Madde bağımlılığı, kompulsif madde kullanımıdırKompulsif madde kullanımı madenin kullanma davranışı üzerinde kontrolu ele alması durumudur.Kompulsif madde kullanımında kuvvetli istekle ve belirli kalıplar içerisinde otomatik olarak sürüp giden kullanma davranışı söz konusudur.Maddeyi kullanma kişinin önemli öncelikleri arasına yükselmiştir.Madde kullanımı bırakma ve azaltma isteklerine karşın devam eder.kompulsif kullanım maddenin tekrarlayan kullanımı sonununda otomatik olarak oluşmakta madde trafından belirlenmekte,maddenin kullanma davranışını kontrol altına almasını yansıtmaktadır.Kompulsif kullanılan maddelerin ortak özelliği:psikoaktif etkiye yol açmaları ve ödül olarak algılanan bu etkileriyle madde kullnma davranışını pekiştirmeleridir.Kompulsif kullanımın kuvveti bireyden bireye değişmektedir.Bağımlılıkta kullanma davranışı maddenin belirlediği bir kontrolun altında olduğundan bağımlıların madde kullanma davranışları benzer özelliktedir.sigara bağımlılarının benzer kullanım özelliklerinin başlıcaları:a-Başlamayı izleyen dönemde günlük kullanılan miktar giderek arttar,ta ki kişiden kişiye değişen belli bir miktara ulaşıncaya kadar.b-Bağımlılar uyanmayı izleyen kısa bir süre içinde ilk sigaralarını içerler:sonra her Gün boyunca belirli bir düzenle ve belirli bir miktarda kullanmayı sürdürürler.Aynı kullanma düzeni,her gün birbirine oldukça benzer biçimde tekrar eder.Kompulsif sigara kullanımı ile bağlantılı psikolojik süreçler:Sigara kullanmayı deneyenlerin önemli bir kısmı kompulsif kullanıcıya dönüşmektedir.Genel olarak kompulsif madde kullanımının özel olarak kompulsif sigara kullanımın temelinde şağıda belirtilen çağrışımlı öğrenme süreçleri vardır:a-Edinsel koşullanma sürecib-Klasik koşullanma süreciEdinsel (operant,enstrumental)şartlanma süreci:Bu sürece göre hoşa giden veya sıkıntıdan kurtaran davranışın yapılma sıklığı artarken,sıkıntıya sokan veya mahrum eden davranışın yapılma sıklığı azalmaktadır.Davranışın yapılma sıklığını artıran etkiler,veya bu etkileri sağlayan maddeler pekiştirici olarak tanımlanılmaktadır.Pekiştirici özelliği olan maddelerin kullanılmasını takiben bu maddeleri kullanma davranışı önce sıklaşmakta sonra klasik koşullanma sürecininde desteğiyle öğrenilmiş davranış olmaktadır.Bir pedala bastığında damarına nikotin çekme olanağı verilen deney hayvanları pedala basma sıklıklarını arttırmaktadır,pedala basarak nikotin sağlamayı öğrenmektedir.Kendine nikotin verme deney hayvanlarında ve insanlarda kararlı bir şekilde gösterilmiştir.Kullanılan madde duygulanımda haz doğrultusunda yükselme sağlayarak kullanma davranışını sıklaştırıyorsa bu maddenin Pozitif pekiştirici özelliği var denilmektir.Bir maddenin kullanımı var olan sıkıntıyı gidererek madde kullanımını sıklaştırıyorsa Negatif pekiştirici etkiden söz edilmektedir.Sigara ve nikotin hem pozitif pekiştirici hem de negatif pekiştirici olarak tanımlanmıştır. Pekiştirici olma bağımlılık yapıcı maddelerin ortak özelliklerinden biridir.Madde kullanım davranışının nörobiyolojisiTüm bağımlılık yapıcı maddeler de pozitif pekiştirici etkinin nucleus accumbensteki dopamin artışından kaynaklandığı görüşü halen yaygın olarak kabul bulmaktadır. Her madde bunu farklı bir mekanizmayla gerçekleştirmektedir.Opiatlar bunu opiat reseptörler üzerine agonist etkiyle;amfetamin monoamin salınımını uyararak ;kokain monoamin geri alınımını bloke ederek ;esrar ise cannabinoid reseptörler üzerine olan agonist etkiyle sağlamaktadır.Yeme içme ve cinsel eylem gibi yaşamın ve neslin devamı ile ilgili öğrenmelerde bu davranışları izleyen dopamin artışıyla açıklanmaktadır.Bağımlılık yapıcı maddelerin dopamin düzeyini yukarda belirtilen doğal davranışlardan daha yüksek düzeyde arttırdığı bildirilmiştir membersipod&

Yorum Yap

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.